Tại tọa đàm “Xây dựng các nhóm nghiên cứu xuất sắc” do Trung tâm Báo Khoa học và phát triển – Tia Sáng và Quỹ NAFOSTED đồng tổ chức ngày 13/5, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Trần Hồng Thái đề cao vai trò của các nhóm nghiên cứu xuất sắc đối với tiềm lực KH&CN của đất nước, sự cần thiết của định hướng hỗ trợ phát triển các nhóm nghiên cứu xuất sắc và các nhà nghiên cứu trẻ.

Tọa đàm nằm trong chuỗi sự kiện chào mừng Ngày KH&CN Việt Nam 18/5 và 65 năm ngày thành lập Bộ KH&CN có sự tham dự của đại diện các đơn vị chức năng trực thuộc Bộ KH&CN, thu hút sự tham gia của hơn 30 nhóm nghiên cứu uy tín từ nghiên cứu cơ bản đến nghiên cứu hướng ứng dụng, cả công lập và ngoài công lập, ở nhiều lĩnh vực khác nhau.

Thứ trưởng Trần Hồng Thái phát biểu chỉ đạo tại tọa đàm

Sau phần phát biểu đề dẫn của ông Phạm Trần Lê – Lãnh đạo Trung tâm Báo Khoa học và phát triển – Tia Sáng, Thứ trưởng Trần Hồng Thái đã có bài phát biểu chỉ đạo tại Tọa đàm. Thứ trưởng khẳng định trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước luôn coi KH&CN và đổi mới sáng tạo (ĐMST) là động lực quan trọng cho sự phát triển của đất nước. Song song với đó, trong khoảng hơn 10 năm trở lại đây, nền KH&CN của nước nhà đã có những bước phát triển mạnh mẽ, tỷ lệ công trình công bố trên tạp chí quốc tế uy tín (bài báo quốc tế) của Việt Nam tăng khoảng 20% mỗi năm, năng lực nghiên cứu của đất nước nằm trong nhóm các nước dẫn đầu về nghiên cứu của Đông Nam Á. Các kết quả đáng khích lệ trên là cơ sở để nền khoa học nước nhà hướng tới những mục tiêu cao hơn, trong đó có việc đầu tư cho các nghiên cứu dài hạn, chú trọng đến các nghiên cứu liên ngành, thúc đẩy phát triển các nhóm nghiên cứu xuất sắc đồng thời với việc tiếp tục nâng cao năng lực nghiên cứu cho các nhà khoa học trẻ tài năng; không ưu tiên đầu tư, tài trợ cho các nghiên cứu chỉ đặt mục tiêu là công bố khoa học quốc tế. Thứ trưởng cho biết, một số hướng nghiên cứu có ý nghĩa chiến lược sẽ được Bộ KH&CN ưu tiên trong thời gian tới, ví dụ ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình; bán dẫn; công nghệ sinh học; y học; khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV). Trong mỗi lĩnh vực, đối với từng giai đoạn phát triển, Bộ KH&CN sẽ đưa ra những mục tiêu cụ thể và đồng hành với các nhóm nghiên cứu xuất sắc để thực hiện được các mục tiêu này.

Tọa đàm lần này đã góp phần thể hiện thông điệp của lãnh đạo Bộ KH&CN trong việc đẩy mạnh các nhóm nghiên cứu xuất sắc, hướng đến các mục tiêu lớn hơn trong nghiên cứu đồng thời với việc đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực nghiên cứu KH&CN trình độ cao, đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước.

Toàn cảnh tọa đàm

Phát biểu tại tọa đàm, nguyên Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Đình Tiến nhận định, các ý kiến của các nhà khoa học tại tọa đàm rất hữu ích cho Bộ KH&CN trong việc xây dựng chính sách hỗ trợ các nhóm nghiên cứu xuất sắc nói riêng và thúc đẩy sự phát triển của nền KH&CN đất nước nói chung. Ông cho rằng cần thảo luận kỹ về các tiêu chí xác định nhóm nghiên cứu xuất sắc để xây dựng các tiêu chí cụ thể phù hợp với đặc điểm của từng ngành, từng lĩnh vực, ví dụ như ở cấp độ quốc gia, các nhóm nghiên cứu xuất sắc ở cấp độ này phải hướng tới giải quyết những vấn đề, thách thức ưu tiên, cấp bách và quan trọng của quốc gia.

Tại tọa đàm, các nhà khoa học đại diện cho một số nhóm nghiên cứu mạnh cũng trình bày về quá trình hình thành và phát triển của một số nhóm nghiên cứu mạnh, thông qua các trường hợp cụ thể như Trung tâm Nghiên cứu công nghệ môi trường và Phát triển bền vững (Trường ĐHKHTN, ĐH QGHN), Phòng Thí nghiệm Trọng điểm Quốc gia về Lọc hóa dầu (Bộ Công Thương), Trung tâm Nano và Năng lượng (Trường ĐH KHTN, ĐH QGHN), Trung tâm nghiên cứu Y học Việt – Đức, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cũng như thảo luận về sự phát triển của các nhóm nghiên cứu khối ngành KHXH&NV. Từ những vấn đề đã gặp phải trong thực tiễn, các nhóm nghiên cứu đã đề xuất một số kiến nghị liên quan đến cơ chế tài chính cho hoạt động tài trợ, hỗ trợ nghiên cứu khoa học. Báo cáo tại Tọa đàm, bà Nguyễn Thị Thu Oanh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Đánh giá khoa học và định giá công nghệ (Bộ KH&CN) cho rằng cần phải có một chương trình quốc gia về phát triển nhóm nghiên cứu xuất sắc.

Đại diện Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia (NAFOSTED), ông Phạm Đình Nguyên chia sẻ một số kinh nghiệm thực tế trong việc triển khai tài trợ nhóm nghiên cứu mạnh. Theo đó, các nhóm nghiên cứu mạnh được Quỹ tài trợ cần có hướng nghiên cứu dài hạn, nội dung nghiên cứu mang tính đột phá, thành viên nghiên cứu, tổ chức chủ trì phải đáp ứng các điều kiện về năng lực nghiên cứu, cơ sở vật chất phục vụ cho thời gian nghiên cứu dài hạn. Giám đốc NAFOSTED cho biết, hiện nay Bộ KH&CN và Quỹ đang nghiên cứu để có cơ chế thúc đẩy các nhà khoa học xuất sắc triển khai các nghiên cứu liên ngành, liên lĩnh vực, đột phá, dài hạn theo định hướng ưu tiên trọng điểm, kết nối quốc tế mạnh mẽ, ưu tiên hỗ trợ nhà khoa học trẻ và đảm bảo liêm chính, đạo đức trong nghiên cứu khoa học.

Là một nhà khoa học có nhiều kinh nghiệm quản lý và điều phối các dự án nghiên cứu ở tầm thế giới tại Trung tâm hạt nhân châu Âu (CERN), giáo sư Pierre Darriulat (hiện làm việc tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam) cho rằng các nhà quản lý cần có chính sách thúc đẩy liên kết/làm việc nhóm, hỗ trợ cho các nhóm nghiên cứu với một cam kết dài hạn, đồng thời theo dõi, thúc đẩy sự hỗ trợ đó để các nhóm nghiên cứu phát triển tốt nhất có thể. Việc hỗ trợ các nhóm nghiên cứu này đòi hỏi một quy trình quản lý khoa học. Ông cũng lưu ý, việc lấy ý kiến từ cộng đồng khoa học để theo dõi, đánh giá sự phát triển của các nhóm nghiên cứu này là rất quan trọng, và quá trình đánh giá này phải được thực hiện một cách minh bạch.

Trao đổi tại tọa đàm, Ông Phạm Đình Nguyên, Giám đốc NAFOSTED cho biết ý kiến của các nhà khoa học, các nhà quản lý tại tọa đàm là rất quan trọng đối với việc xây dựng và điều chỉnh các chính sách của NAFOSTED, Quỹ sẽ ghi nhận và báo cáo Lãnh đạo Bộ KH&CN để đề xuất những chính sách phù hợp nhằm hỗ trợ tốt hơn các nhóm nghiên cứu xuất sắc trong tương lai.

GS.TS Pierre Darriulat, GS.TS Ngô Việt Trung, GS.TS Vũ Thị Thu Hà, GS.TS Phạm Hùng Việt phát biểu tại tọa đàm

Tin: NAFOSTED – Tia Sáng